Autoclave หรือ เครื่องสำหรับนึ่งฆ่าเชื้อ โดยใช้กระบวนการฆ่าเชื้อด้วยไอน้ำร้อนและแรงดันสูง ทำให้ของที่ผ่านการนึ่งแล้วอยู่ในสภาพปราศจากเชื้อ มักใช้ในการนึ่งฆ่าเชื้อของเสียทางชีวภาพเพื่อกำจัดและป้องกันการปนเปื้อน ซึ่งนอกจากจะใช้ป้องกันการปนเปื้อนแล้ว Autoclave ยังสามารถใช้ฆ่าเชื้อตัวอย่างก่อนจะนำมาใช้ในการทดลองได้อีกด้วย ส่วนการใช้งานเครื่อง Autoclave นั้น ควรมีการทดสอบเครื่องอย่างสม่ำเสมอเพื่อการใช้งานที่มีประสิทธิภาพ
โดยหลักการทำงานของเครื่อง Autoclave นั้นคือ การนำสิ่งของที่ต้องการทำให้ปราศจากเชื้อมาไว้ในห้อง(หม้อนึ่ง) ที่มีความร้อนและแรงดันของไอน้ำสูงกว่าสภาวะบรรยากาศปกติในช่วงระยะเวลาหนึ่ง การนึ่งฆ่าเชื้อโดยทั่วไปจะใช้สภาวะที่อุณหภูมิ 121 องศาเซลเซียส แรงดันไอน้ำ 15 ปอนด์ต่อตารางนิ้ว โดยใช้ระยะเวลานึ่ง 15 นาที หากใช้อุณหภูมิสูงมากๆ และแรงดันไอน้ำมากกว่า 15 ปอนด์ต่อตารางนิ้ว อาจจะมีผลเสียต่ออุปกรณ์ที่เป็นโลหะ เพราะอุณหภูมิที่สูงมากเกินจะทำให้เนื้อโลหะมีคุณสมบัติเปลี่ยนไปและมีอายุการใช้งานสั้นลง รวมทั้งแรงดันไอน้ำที่สูงเกินไปอาจทำให้ผิวโลหะเป็นสนิมและสึกกร่อนได้แม้จะใช้ระยะเวลาที่สั้นก็ตาม
เรามาทำความรู้จักกับอุปกรณ์ของ Autoclave กันบ้างดีกว่า....
อุปกรณ์ที่ใช้ในการนึ่งฆ่าเชื้อก็คือเครื่อง Autoclave จะแบ่งออกเป็น
Autoclave ระบบ Gravity : คือ Autoclave ขนาดเล็กที่มีความจุไม่เกิน 20 ลิตร (มักใช้ในระดับห้องปฏิบัติการ (LAB)) มีคุณสมบัติที่สำคัญดังนี้
1. หากใช้อุณหภูมิ 121 องศาเซลเซียส แรงดันไอน้ำจะเป็น 15 ปอนด์ต่อตารางนิ้ว และหากใช้อุณหภูมิ 134 องศาเซลเซียส แรงดันไอน้ำจะเป็น 30 ปอนด์/ตารางนิ้ว โดยอัตโนมัติ (เมื่อนึ่งในความดันบรรยากาศปกติ)
2. ไม่จำเป็นต้องมีการไล่อากาศออกจากห้องนึ่งก่อนเพิ่มความดันด้วยไอน้ำ เพราะแรงดันไอน้ำ 15 ปอนด์ต่อตารางนิ้ว เพียงพอที่จะไล่อากาศออกให้หมดได้อยู่แล้ว
Autoclave ระบบ Gravity มี 3 แบบ โดยดูจากวิธีการทำให้ของที่นึ่งแห้งเป็นหลัก ได้แก่
Autoclave แบบมีระบบดูดให้เป็นสุญญากาศก่อนและหลังนึ่ง (vacuum) : Autoclave ระบบนี้ จะมีหม้อนึ่งขนาดใหญ่ (มักใช้ในโรงงานอุตสาหกรรม) จึงเกิดปัญหาจากขนาดของห้องนึ่งคือ แรงดันไอน้ำไม่สามารถไล่อากาศออกได้หมด ทำให้การนึ่งไม่ถึงระดับการฆ่าเชื้อตามที่ต้องการ ดังนั้นจึงต้องมีระบบดูดอากาศออกจากห้องนึ่งก่อนแล้วค่อยใช้แรงดันไอน้ำร้อน ในการนึ่ง เครื่อง Autoclave ระบบนี้ จะมีหม้อต้มให้เกิดไอน้ำ (Steam Boiler) แยกต่างหาก ไม่รวมอยู่ภายในห้องนึ่ง โดยจะฉีดไอน้ำทำให้ห้องนึ่งมีสภาวะความร้อนและแรงดันไอน้ำตามที่ต้องการได้ อย่างรวดเร็ว ช่วยให้อุปกรณ์ที่ผ่านการนึ่งมีอายุยาวนานกว่าการนึ่งด้วยเครื่อง Autoclave ระบบ Gravity เพราะของที่นึ่งแล้วจะสัมผัสความร้อนในช่วงเวลาที่สั้นกว่า อย่างไรก็ดี Autoclave ระบบนี้ เมื่อการนึ่งสิ้นสุดลงภายในห้องนึ่งจะมีสภาพเป็นสุญญากาศ ดังนั้น จึงต้องปล่อยให้อากาศภายนอกเข้าสู่ห้องนึ่งโดยผ่านแผ่นกรองก่อน จึงจะเปิดประตูได้
แล้ว Autoclave ที่ดีละ ควรมีลักษณะยังไง ?
เราก็ได้ทำความรู้จัก Autoclave ไปแล้วในเบื้องต้น ทีนี้เรามาดูกันซิว่า Autoclave มีประโยชน์อะไรบ้าง..
Autoclave เป็นเครื่องมือสำหรับนึ่งฆ่าเชื้อเครื่องมือ อุปกรณ์และของเสียที่เกิดการปนเปื้อนหรือติดเชื้อทางชีวภาพ (Biohazard) เช่น
เอกสารที่แนบ