345
โดย จำลอง อรุณเลิศอารีย์
ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับสารละลายและเครื่องมือวิเคราะห์น้ำ
การศึกษาทรัพยากรน้ำ ประกอบด้วย การศึกษาทรัพยากรน้ำด้านปริมาณ และด้านคุณภาพ โดยเฉพาะการศึกษาด้านคุณภาพ มีการปฏิบัติการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำในดัชนี หรือพารามิเตอร์ต่าง ๆ ของน้ำ ซึ่งจำเป็นต้องใช้พื้นฐานความรู้ทางวิทยาศาสตร์มาช่วยในการศึกษา โดยในบทนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ผู้ที่ไม่มี พื้นฐานความรู้ทางด้านเคมีวิเคราะห์ ได้เข้าใจถึงวิธีการต่าง ๆ เกี่ยวกับเครื่องแก้ว และการใช้เครื่องมือวิเคราะห์น้ำ และการเตรียมสารละลายเคมีที่ใช้ในการวิเคราะห์น้ำได้มีความรู้และระมัดระวังการใช้เครื่องมือให้ถูกต้องแม่นยำยิ่งขึ้น
การวิเคราะห์คุณภาพน้ำ
ในการศึกษาทรัพยากรน้ำด้านคุณภาพ จะมีการวิเคราะห์คุณภาพน้ำของทรัพยากรน้ำ 2 ส่วน คือ
ในการวิเคราะห์คุณภาพน้ำ ข้อมูลคุณภาพน้ำที่จะดำเนินการปฏิบัติการตรวจวิเคราะห์ในภาคสนาม อาจไม่จำเป็นต้องดำเนินการทุกดัชนีคุณภาพน้ำ ทั้งนี้ขึ้นกับปัจจัยต่างๆที่ต้องนำมาพิจารณาว่าจะดำเนินการตรวจวิเคราะห์ดัชนีคุณภาพน้ำตัวใด เช่น แหล่งน้ำในพื้นที่ศึกษา ประเด็นของโจทย์ในการศึกษา (ความสำคัญของข้อมูลคุณภาพน้ำ) ความพร้อมของเครื่องมือและอุปกรณ์สำหรับภาคสนาม เป็นต้น แต่อย่างไรก็ตาม อย่างน้อยควรจะตรวจวิเคราะห์ดัชนีคุณภาพน้ำหลัก เช่น อุณหภูมิ ความขุ่น ความนำไฟฟ้า ความเป็นกรด-ด่าง ความเค็ม ออกซิเจนละลายน้ำ แอมโมเนีย ไนเตรท แพลงก์ตอนพืชและสัตว์ และปริมาณ โคลิฟอร์มแบคทีเรีย เพื่อจะได้นำข้อมูลคุณภาพน้ำเหล่านี้มาเปรียบเทียบกับเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพน้ำได้
การดำเนินการศึกษาและตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำ มีรายละเอียดต่างๆ ของข้อมูลคุณภาพน้ำที่สำคัญ แสดงไว้ในตารางที่ 1 และตารางที่ 2 ดังนี้
ตารางที่ 1 ดัชนีคุณภาพน้ำที่ใช้ในการศึกษาคุณภาพน้ำผิวดิน
|
ด้านกายภาพ
|
ด้านเคมี
|
ด้านชีวภาพ
|
|
1. อุณหภูมิ (Temperature)
|
1. ค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH)
|
1. แพลงก์ตอนพืช (Phytoplankton)
|
|
2. สี (Color)
|
2. ค่าการนำไฟฟ้า (Conductivity)
|
2. แพลงก์ตอนสัตว์ (Zooplankton)
|
|
3. ความขุ่นของน้ำ (Turbidity)
|
3. ความเค็ม (Salinity)
|
3. สัตว์หน้าดิน (Benthos)
|
|
4. ความโปร่งแสงของน้ำ (Transparency)
|
4. ออกซิเจนที่ละลายน้ำ (Dissolved Oxygen, DO)
|
4. โคลิฟอร์มแบคทีเรีย (Coliform bacteria)
|
|
5. ของแข็งทั้งหมด (Total Solids)
|
5. ค่าความสกปรกของน้ำ(Biochemical oxygen demand, BOD)
|
5. ฟีคัลโคลิฟอร์มแบคทีเรีย (Fecal coliform bacteria)
|
|
6. ของแข็งแขวนลอย (Total Suspended Solid)
|
6. ความเป็นด่างของน้ำ (Alkalinity)
|
6. คลอโรฟิลล์ เอ (Chlorophyll a)
|
|
7. ของแข็งละลายน้ำ (Total Dissolved Solids)
|
7. ความกระด้าง (Hardness);
|
|
|
8. ไนเตรท (Nitrate, NO3-)
|
||
|
9. ไนไตรท์ (Nitrite, NO2-)
|
||
|
10. แอมโมเนีย (Ammonia, NH3)
|
||
|
11. ฟอสเฟส (Phosphate, PO43-)
|
||
|
12. เหล็ก (Iron)
|
||
|
13. แมงกานีส (Manganese)
|
ตารางที่ 2 ดัชนีคุณภาพน้ำที่ใช้ในการศึกษาคุณภาพน้ำใต้ดิน
| ด้านกายภาพ | ด้านเคมี | ด้านชีวภาพ |
| 1. อุณหภูมิ (Temperature) | 1. ค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH) | 1. โคลิฟอร์มแบคทีเรีย(Coliform bacteria) |
| 2. สี (Color) | 2. ค่าการนำไฟฟ้า (Conductivity) | 2. ฟีคัลโคลิฟอร์มแบคทีเรีย(Fecal coliform bacteria) |
| 3. ความขุ่นของน้ำ (Turbidity) | 3. ความเค็ม (Salinity) | |
| 4. ของแข็งทั้งหมด (Total Solids) | 4. ความเป็นด่างของน้ำ (Alkalinity) | |
| 5. ของแข็งแขวนลอย(Total Suspended Solid) | 5. ความกระด้าง (Hardness) | |
| 6. ของแข็งละลายน้ำ (Total Dissolved Solids) | 6. ไนเตรท (Nitrate, NO3-) | |
| 7. แอมโมเนีย (Ammonia, NH3) | ||
| 8. ฟอสเฟส (Phosphate, PO43-) | ||
| 9 เหล็ก (Iron) | ||
| 10. แมงกานีส (Manganese) |
ศัพท์ที่ควรรู้เกี่ยวกับเครื่องแก้วและเครื่องมือที่ใช้ในการวิเคราะห์
|
กระบอกตวง
|
=
|
Measuring Cylinder
|
|
บีกเกอร์
|
=
|
Beaker
|
|
ปิเปต
|
=
|
Pipette
|
|
บิวเรต
|
=
|
Burette
|
|
ขวดรูปชมพู่
|
=
|
Erlenmeyer Flask
|
|
ขวดวัดปริมาตร
|
=
|
Volumetric Flask
|
|
หลอดหยด
|
=
|
Dropper
|
|
ถุงเก็บแพลงก์ตอน
|
=
|
Plankton Net
|
|
กรวยกรอง
|
=
|
Funnel
|
|
เครื่องให้ความร้อน
|
=
|
Hot Plate
|
|
เครื่องปั่นแยกตะกอนด้วยแรงเหวี่ยง
|
=
|
Centrifuge
|
|
เครื่องอังไอน้ำ
|
=
|
Water Bath
|
|
เครื่องวัดค่าการดูดกลืนแสง
|
=
|
Spectrophotometerr
|
|
เครื่องเก็บตัวอย่างน้ำ
|
=
|
Water Sampler
|
|
เครื่องเก็บตัวอย่างตะกอนดินและสัตว์หน้าดิน
|
=
|
Grab Sampler
|
ศัพท์ที่ควรรู้เกี่ยวกับหน่วยของการวัดความเข้มข้นของสารละลาย
|
โมลาร์ริตี้ หรือโมลาร์
|
=
|
molarity (M)
|
|
นอร์มัลลิตี้ หรือ นอร์มัล
|
=
|
normality (N)
|
|
กรัม/ลิตร
|
=
|
g/l หรือ ppt
|
|
มิลลิกรัม/ลิตร
|
=
|
mg/l หรือ ppm
|
|
ไมโครกรัม/มิลลิลิตร
|
=
|
mg/ml หรือ ppm
|
|
ไมโครกรัม/ลิตร
|
=
|
mg/l หรือ ppb
|
|
ดาวน์โหลดเอกสารบรรยายและ เอกสารแบบสำรวจทรัพยากรน้ำด้านคุณภาพน้ำ
|
เอกสารที่แนบ
